ERDAL EREN'E BAKARKEN ALİ BÜLENT ORKAN'I GÖRMEMEK

Kendimi eleştirdiğim bir meseleyi paylaşacağım.

Dün Erdal Eren'in asıldığı günün 34. yılıydı. Bir iki cümleyle Erdal Eren'i anıp o günlerde Erdal Eren'in olduğu cezaevinde yedek subay olan Gazeteci sayın Namık Koçak 'ın anılarını paylaştım. Bu anıları Erdal Eren'in geçen seneki ölüm yıldönümünde de paylaşmıştım. Arada da bir kaç kere daha okumuşluğum var.

Özeleştirime gelince; Namık Koçak bey'in anılarında 3 no'lu bölümde Namık bey'in Erdal'a sigara verdiği ve Erdal'ın kabul etmediği ancak yan hücreden Ali Bülent Orkan'ın "ben içerim" diye seslendiği yazılı. Defalarca okumama rağmen "Ali Bülent Orkan" kimdir diye hiç merak etmedim. Daha da dürüstçesi, dikkatimi bile çekmedi "Ali Bülent Orkan". Halbuki anıların o kısmı Mamak cezaevinde idamlık mahkumların konulduğu hücrelerde olan bitenle ilgili:

Mamak Notlar 3
"Nöbetçi subayları tecrit’in demir kapısına geldiğinde nöbetçi asker var gücüyle “Dikkkkaaaaaaattttttttt…” diye bağırırdı. Her gece, ertesi sabah alınıp götürülecekleri endişesiyle yatan idam mahkumlarının, bu sesle yerlerinden fırladıklarını düşünmek bile insanın tüylerini ürpertiyordu. Erdal; çok sakin, sessiz, içine kapanık bir gençti. Tutuklularla konuşmak yasaktı ancak idam mahkumlarıyla kısa sohbetler oluyordu, “Erdal’a sigara ister misin?” diye sorardım, “İstemem Komutanım” diye yanıtlardı. Yan hücredeki Ali Bülent Orkan sigara sözünü duyunca, “Ben içerim, bana ver o sigarayı” diye seslenirdi her seferinde."

Yani Ali Bülent Orkan da idamlıklardan.

Dün bahse konu yazıyı paylaştıktan sonra farkettim ve aklıma takıldı. Şimdi baktım google'dan, Erdal Eren'in yan hücresinde kalan Ali Bülent Orkan ülkücüymüş ve o da idam edilmiş. Sekiz işçinin öldürüldüğü meşhur Piyangotepe katliamı davasında yargılanmış. İdam edildiği tarih 13 Ağustos 1982.

Erdal Eren "bizim çocuk" ya ! Ali Bülent Orkan adını duymamışız ya!

Bizden olmayanın idamlık olması ilgimizi bile çekmiyor. Beynimiz, düşünme sistematiğimiz ne hale getirilmiş. İdamlık Ali Bülent Orkan'ın adını kaç kez okumama rağmen ufacık bir merak bile gelişmiyor kafamda. Ne yazık !

İşte hepimizin savaşması gereken şey bu değil mi? Ali Bülent Orkan'ın farkına varmadığım için özür diliyorum. Çünkü 1980 öncesi sağ-sol çatışmasının kurgu olduğunu, darbeye zemin hazırlanması için bu ülkenin yiğit çocuklarının sokaklarda tokuşturulduğunu biliyorum. Benim vicdanımdaki suçlu Ali Bülent Orkan değildir. Suçlu rahmetli Ali Bülent Orkan ve diğerlerinin hassas değerlerini tahrik ederek kullanıp, ellerine silahı verip onlara "dinsiz,namussuz,hain,bölücü" diye insan öldürten ve onlara "vatanı kurtaran kahraman" gazlaması yapan gerideki organizasyonun yöneticileridir, arkadaki karanlık cani akıldır.

İnternette biraz gezinince bakın Ali Bülent Orkan'la ilgili neler buldum.

Helikopterinin düşmesiyle vefat eden Muhsin Yazıcıoğlu öldükten sonra okuduğu Kuran-ı Kerim'in arasından Ali Bülent Orkan'ın mektubu çıkmış. Mektup bir kaç cümleden oluşuyor:
"Selamün aleyküm başkanım ben Ali..
Çok sevinçliyim. Aldığım idam cezası 1 hafta ertelendi.Ben 1 hafta sonra öleceğim diye sevinmiyorum.Hatim indiriyordum yarım kalmıştı. Onu tamamlamaya fırsat kazandım ona sevindim.
Benden ve benim gibilerden Yasin-i Şerif'i esirgemeyin.Kaza oruçlarım vardı bitirdim sanıyorum aklım pek yerinde değil, belki Yasinleriniz bana şefaatçi olur."

Dönemin ülkücülerinin müdafiiliğini yapmış Av.Can Özbay'ın müdafii Ali Bülent Orkan'la ilgili anıları :
"12 Eylül döneminde iki müvekkili idam edilen ülkücülerin ünlü avukatı Can Özbay, müvekkilinin idam edilmesini önlemek için 12 Eylül döneminin Adalet Bakanı Cevdet Menteş'in evini basıp yatak odasına girdiğini anlattı. Can Özbay'ın, iki müvekkili, Piyangotepe Katliamı sanığı Ali Bülent Orkan ile Balgat Katliamı sanığı Mustafa Pehlivanoğlu 12 Eylül darbesinden sonra idam edildi. Sağlık sorunları bulunan Ali Bülent Orkan'ın idam edilmemesi için çok mücadele ettiğini söyleyen Özbay o günlerde yaşadıklarını şöyle aktardı: Orkan'ı kurtarmak için dönemin Adalet Bakanı Cevdet Menteş'in evini gece 12'de, kapısını zorla kırarak bastım. Bakanın yatak odasına girdim. Başında takke, üstünde geceliği ile karşıma aldım. Müvekkilimin sağlık sorunları olduğunu, asılamayacağını anlattım. Önce kızdı, epey münakaşa ettik, fakat beni dinleyince ikna oldu. Kalktı, giyindi, beraber Adalet Bakanlığı'na gittik. Orada bana idamı durduracağına dair söz verdi. Eğer o idam dursaydı, diğerleri de dururdu. Ama daha sonra Kenan Evren'le görüştükten sonra sözünde durmadı."

Adalet Bakanı'nın evini bastığı için hakkında soruşturma açılmadığını söyleyen Özbay, 'Çünkü haklıydım, bana hiçbir şey yapamadı' dedi.

'Anneme düğüne çıkar gibi olduğumu söyle...'
Namaz kılıp, abdestini alan Orkan, beyaz gömleği giyip sehpaya yürüdü, ilmeği kendisi boynuna geçirdi...

Avukat Özbay müvekkili Ali Bülent Orkan'ın idam edilişini şöyle anlattı: "O gün akşama kadar birilerine ulaşıp idamı engellerim diye koşuşturdum. Ama herkes benden kaçıyordu. Son anda beni aradılar. Kardeşimle birlikte bir arabaya atlayıp Ulucanlar Cezaevi'ne gittik. Önce tüylerim ürperdi. Çünkü ambulans ve içinde bir tabut gördüm. 'Acaba biz gelmeden astılar mı?' diye korktum. Ama sonra baktım ki, cezaevi avlusunda darağacı hazırlanıyor. İçeri girdim. Orkan çok şık giyinmişti, çakı gibi olmuştu. Doktorlar ona 'Başın ağrıyor mu, midende bir sorun var mı, boğazın ağrıyor mu?' diye sorular soruyorlardı. O ise sağlık sorunları olmasına rağmen hepsine 'hayır' diye yanıt veriyordu. Doktorlar 'Peki bu soruları niye sorduğumuzu merak etmiyor musun?' deyince 'Sohbet için olmadığını biliyorum herhalde. Beni idam edeceksiniz. Ama merak etmeyin turp gibiyim, hepinizden sağlıklıyım' yanıtını verdi. Sonra imamla tövbe duası okudu, namaz kıldı, abdest aldı. Bana 'Arkadaşlarıma, anneme çok selam söyleyin' dedi. 'Anneme düğüne çıkar gibi olduğumu söyleyin' dedi."

"Sonra oturdu bana son bir mektup yazdı. Ama onu bana vermediler, halen de vermiş değiller. Orada işlediği iddia edilen suç ile ilgili çok önemli şeyler olduğunu düşünüyorum. Sonra bir nara attı ve 'Avukatımı öpebilir miyim?' dedi. İzin verdiler, beni alnımdan öptü. Sonra beyaz önlüğü giydi. Celladı kabul etmedi. Boynuna ilmiği kendisi geçirdi ve hemen tabureyi tekmeledi. O yüzden ölümü çok gecikti. Ben karşısına geçtim, halen sağdı. 'İçinden Ayet-el Kürsü'yü oku' dedim. Ben sesli okudum, o dudaklarını kıpırdatarak okuyordu ve sonunda can verdi. Onu kimsesizler mezarlığına gömmüşler. Kardeşimle onu oradan çıkartıp gömdük."

Bu ülkede inandıkları dava için kişisel menfaat gütmeden ölüme yürüyen herkese saygı duyulması ve hangi cepheden hangi fikirden olursa olsun ölülerin anılarına saygısızlık yapılmasına müsaade edilmemesi gerektiğine dair duygu ve düşüncemi "Ali Bülent Orkan"ın farkına varınca dile getirmek istedim. Defalarca okumama rağmen "bizim çocuklar" saplantım nedeniyle rahmetli Ali Bülent Orkan'ı ufacık bile olsa merak etmediğim için rahmetliden ve kendimden özür diliyorum.

ERDAL EREN "17'LİK BİR DEV"

13 Aralık 1980... Karanlık, yaralı, acı bir gün...

Erdal Eren otuzdört yıl evel bugün asılmıştı. Yüzünü mü gördük, sesini mi duyduk, beraber omuz omuza bir hayatımız mı oldu? Hayır! Fiziken hayır! Peki nedir bizi Erdal Eren'e bu kadar yakın hissettiren?

Erdal Eren karşımızda bizi her halimizle zapt etmek isteyen, talan etmek isteyen güce daha on yedi yaşındayken dikilen, onurlu tavizsiz duruşuyla bir arslan parçası.

Yaşını büyütüp astılar. Dilden dile dolaştı Erdal Eren, efsane oldu diğer binlerce politik tutuklu ve hükümlü abimiz ablamız gibi. Mahkemede ve cezaevindeki tavrıyla büyüdü günden güne.

Haklı olanlar büyürler. Zalim karşısında ne kadar zayıf ve kimsesiz olursa olsunlar hep daha büyük gözükürler. Binbaşı Ernesto Guevara gibi, Frantz Fanon gibi, Lubumba gibi, Martin Luther King gibi, Ali Şeriati gibi, Seyyid Kutub gibi, Deniz Gezmiş gibi, Kemal Pir gibi, Abdülkadir Cezayiri gibi, Ömer Muhtar gibi, Hz.Ali gibi, Pir Sultan Abdal gibi, Şeyh Bedrettin gibi...Ve yolu bu kahramanların yolu olanlar gibi...

Gazeteci Namık Koçak Mamak'ta yedek subaydı Erdal Eren katledildiğinde. Namık Koçak'ın notlarını paylaşmak istedim:

Mamak Notları 1
"Gardiyanlar avukatının geldiğini söylediler. Yapacak bir şey kalmadığını, ellerinden gelen her şeyi yaptıklarını ancak başaramadıklarını söyleyip metin olmasını istemiş avukatı. İşin en acı en dayanılmaz yanıysa intihara yeltenmemesi konusunda Erdal’ı uyarmış avukatı ve artık infazda son kez görüşebileceklerini söylemiş. Kaskatı dinledim gardiyanın anlattıklarını, nutkum tutuldu bir şey diyemedim, bir yumruk boğazıma oturdu, soluğum kesildi."
Mamak Notları 2
"Yoklamalar sırasında Erdal’ın odasında sayfaları boş, kareli bir harita metot defteri görüyordum. Ne yaptığını sordum bu defterle, ders çalıştığını, mektup yazdığını söyledi. Artık neden yazmadığını sordum, mektuplarının kabul edilmediğini, gelen mektupların da verilmediğini söyledi. Erdal için yaşama dair her şey bitmişti, o küçücük hücrede hiçbir umudu kalmadan ölümü bekliyordu."
Mamak Notlar 3
"Nöbetçi subayları tecrit’in demir kapısına geldiğinde nöbetçi asker var gücüyle “Dikkkkaaaaaaattttttttt…” diye bağırırdı. Her gece, ertesi sabah alınıp götürülecekleri endişesiyle yatan idam mahkumlarının, bu sesle yerlerinden fırladıklarını düşünmek bile insanın tüylerini ürpertiyordu. Erdal; çok sakin, sessiz, içine kapanık bir gençti. Tutuklularla konuşmak yasaktı ancak idam mahkumlarıyla kısa sohbetler oluyordu, “Erdal’a sigara ister misin?” diye sorardım, “İstemem Komutanım” diye yanıtlardı. Yan hücredeki Ali Bülent Orkan sigara sözünü duyunca, “Ben içerim, bana ver o sigarayı” diye seslenirdi her seferinde."
Mamak Notları 4
"Ve bir sabah tecritin girişindeki nöbetçi yine " Dikkaaaaatttt" diye bağırdı. Ancak bu kez gelen sadece nöbetçi subayı değildi. Kalabalık gelmişlerdi o sabah, herkes vardı orada. Çok sevecen davranıyordu herkes, kırmaya çekinir gibiydiler. Başgardiyan hazırlanmasını söyledi Erdal'a. Sanki evine götüreceklermiş gibi sıcak bir hava yaratmaya çalışıyorlardı. Çok sakindi Erdal, tuvalete girmek istedi, arkadaki kapısız bölmeye geçti."
Mamak Notları 5
"Koca adamlar küçük bir çocuğun çevresinde pervane olmuşlardı, ses tonları çok yumuşaktı, sevecen davranmaya çalışırlarken yüzlerinde zorlama bir gülümseme vardı. Tarih tekerrür ediyordu adeta, Deniz Gezmiş'i de infaz sabah hücresinden alan Başgardiyan çıkardı Erdal'ı hücresinden. Hiç ses çıkmıyordu, koridorlarda yürüyen askerler, subaylar beton zemine sanki parmak uçlarıyla basıyorlardı, ayak sesi duyulmuyordu."
Mamak Notlar 6
"Tecritten nizamiyeye kadarki sessiz yürüyüş, cenaze korteji gibiydi suskun herkesin başı önünde. Erdal'ın cenaze töreni yaşarken yapılıyordu Mamak Askeri Cezaevi A-Blok'un koridorlarında. Nizamiye'nin merdivenlerinden indi ve araca bindi Erdal, arkasına hiç bakmadı. Araç karanlığın içinde uzaklaşıp gözden kayboldu.."

Rahat uyu Erdal abim. Seni unutmadık, unutturmayacağız.

AYDIN KİMDİR? - Ali Şeriati

AYDIN KİMDİR?

Tek kelimeyle içinde bulunduğu tarihsel ve toplumsal mekanda kendi "insani konumu"nun bilincinde olandır. Bu bilinç cebri ve zorunlu olarak ona bir sorumluluk vermiştir.

Aydın özbilinç ve sorumluluk taşıyandır. Hele bir de okumuşsa daha etkilidir.Okumuş değilse daha az etkilidir. Elbette ilk aşamalarda böyledir. Yoksa sonraki aşamalarda kimi zaman okumuş olmayan biri okumuş olandan çok daha güçlü bir rol oynayabilir. Öyle ki geri bir sömürge aşamasından oldukça ileri,bilinçli ve devingen bir aşamaya sıçrayan toplumlara ilişkin bütünsel bir araştırma bu hareketlerin önder ve sorumlularının,bu bilimsel,toplumsal ve devrimci önderlik rolünü üstlenenlerin çoğunlukla entelektüel olmayan çehreler olduğunu göstermektedir.
........
Ne yazık ki yeni kültür'de ve bugünkü eğitim-öğretim sisteminde gençlerimiz çok sağlam ve kuşatılmaz surlarla çevrili bir kalenin içine çekilip orada eğitilirler. Toplumun içine girdikleri zaman da yine halktan ayrı ve tam anlamıyla özel makam ve konumlarda işlerini sürdürür ve kapalı bir aristokratik tahtırevanda halk içinde hareket ederler. Bu durum hem aydınımızın fildişi kulelerde yaşamasına ve toplumunu tanımamasına neden olur,hem de avam kitlenin kendi toplumunda var olan ve kendisiyle temas kurup kendisini aydınlatsınlar diye yetişmeleri için gerekli koşulları kendi parasıyla sağladığı düşünülen beyinlerden ayrı ve mahrum kalmasına yol açar. Bu ise büyük bir musibettir.
........
"Nereden başlayalım" sorusuna benim cevabım ne olursa olsun, üstelik cevabımı dile getirdikten sonra bu cevap sizin için kabul edilebilir olmasa da, yine de kaçınılmaz olarak şu esas konusunda benimle hemfikir olmalı ve şunu kabul etmelisiniz: "İlk iş aydını bulunduğu yerle halkı içine bağlayacak bir köprü oluşturmaktır."
........
Aydın entelektüel değildir. Yanlış olarak aydın diye tercüme edilen entelektüel beyin işi yapan kimse demektir. Böyle biri aydın olabilir de olmayabilir de. Bunun tersi de olabilir. Bir kimse entelektüel olmayabilir -yani beyin işi değil de bedeni bir iş yapabilir- ama aydın olabilir. Yani her aydın entelektüel ve her entelektüel de aydın değildir.
..........
Tanıma göre aydın Galileo'ların,Kopernik'lerin,Aristo'ların,İbni Sina'ların varisi ve takipçisi değildir. Onların varis ve temsilcileri Einstein,F.Brown gibi kişilerdir.

Aslında günümüz aydınının taşıdığı sorumluluk ve rol,eski toplumları değiştiren önderlerin, yani dinlerin peygamber ve kurucularının sahip olduğu role benzemektedir.

ALİ ŞERİATİ
(Ne yapmalı kitabından)

YAKUP ŞEVKİ PAŞA'YI HANGİMİZ NE KADAR BİLİYOR?

Tarihte tesadüflerin rolü çok büyük gerçekten de. Tabii tesadüf dememek gerek bunlara. Dini inancı olan insanlara göre kader. Tarihsel maddecilere göre sosyal determinizm... (Bana göre kader ve sosyal determinizm aynı şeylerdir.)

İlgilenenler hatırlar; Mustafa Kemal Paşa 15 Aralık 1917 ile 5 Ocak 1918 tarihleri arasında Veliaht Vahdettin Efendi'nin maiyetinde Almanya'ya gitti. Daha sonra 1918'in Haziran ayında Viyana ve (bugünkü adı Karlovy Vary olan) Karlsbad'a giderek böbrek tedavisi gördükten sonra Sultan Mehmed Reşad'ın vefatı ve Vahdettin'in tahta geçmesi üzerine 2 Ağustos 1918'de İstanbul'a döndü. 15 Ağustos 1918 günü 7. Ordu Komutanı olarak Filistin Cephesi'ne atandı ve ardından kendisine Fahri Yaver Hazreti Şehriyari (Padişahın Onursal Yaveri) ünvanı verildi. Mondros anlaşmasının imzalanmasıyla 13.11.1919'da başkente geri gelip altı ay burada İstanbul'da Harbiye Nazırı olmak için bekledi. Bu arada Sultan Vahdettin'in kızını istediği ve Vahdettin'in "benim kızım emrim altındaki bir zabitle evlenemez." diye kendisini terslediği de bilinen bir olay. Kısaca Kemal Paşa emperyalist ülkelerce parçalanıp yok edilmek üzere olan ülkenin kurtuluş yollarını aramış ve silahları toplatılan ordu'nun başına geçebilmek için çok uğraşmıştır. Harbiye Nazırı olursa emri altına aldığı orduyu işgalcilere karşı savaştırabileceğini düşünmüştür. Bu amacı gerçekleşmemiştir. Akabinde Samsun macerası başlıyor zaten ve devamı da herkesçe bilinir.

İşte böyle bir dönemde ordunun silahları toplatılırken, silahlarını teslim etmeyen tek bir komutan vardır: Doğuda hiç yenilmemiş olan 9.Ordu komutanı 1876 Harput doğumlu Yakup Şevki Paşa.

Doğuda ateşkes hattına alınan bu ordu, İngilizlere karşı direnerek geriye çekilirken, Yakup Şevki Paşa'nın üstlendiği büyük sorumlulukla, Kars ve Ardahan bölgesindeki  silah, top, cephane ve yiyeceğini, İtilaf Devletleri'ne teslim  etmemiş ancak bunları taktik yaparak Mondros Antlaşması hükümlerine göre aldığı kesin emirlere uymak suretiyle 1914 Doğu sınırının gerilerine yığmıştır.

Bu arada Kars'ta işgale karşı buluşan yerel direniş önderleri Mondros'u kaale almaksızın Kars Milli Şurasını toplamışlar ve Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi yani Güneybatı Kafkas Hükûmeti'ni kurmuşlardı. Bu hükümetin arkasında Yakup Şevki Paşa ve silahlarını teslim etmemiş, hiç yenilmemiş moralli ordusu vardı. Yakup Şevki Paşa İstanbul hükümetinin Mondros anlaşması uyarınca yaptığı tüm baskılara rağmen İstanbul'u oyalayarak zaman kazanmış ve mevcut silahları hem halka dağıttırmış hem de gizli ambarlara saklatmışsa da gözlerinde ilerleyen rahatsızlık onu çalışamaz hale getirmişti. Vilayatı Şarkiye Müdafai Hukuk Cemiyeti (Doğu İllerinin Haklarını Koruma Cemiyeti) yetkilileri tarafından, Yakup Şevki Paşa'ya Erzurum'da başlayan milli hareketin başına geçmesi teklif edildiğinde, Paşa kendilerine şöyle demişti :

"Yolunuz doğrudur, size başarı dilerim. Ben de ateşkes şartlarını görünce burada kalarak milletle beraber çalışmayı düşündüm. Fakat şimdi İstanbul'a dönmek zorundayım. Çünkü gözlerimden çok muzdaribim, tedaviye muhtacım. Burada kalsam size yardımım olmaz, belki de yük olurum.." 

En sonunda hem İstanbul hükümetinin ağır baskısı hem de görmesinin gitgide kötüleşmesi ona İstanbul'a dönme kararı aldırdı. İstanbul'da tutuklanması olasılığını bildiğinden, tümen komutanları olan arkadaşlarının da ; memleketin ve ordunun selameti için başlarından ayrılmaması temennilerine rağmen, komutayı oradaki en kıdemli tümen komutanı Erzurumlu Rüştü Bey'e bırakarak 26 Nisan 1919 günü İstanbul'a gelmiş, gözlerinin tedavisi için Haydarpaşa Hastanesine yatmıştı.

Hastanede yatarken "Kars'tan bazı yiyecek maddesinin sınırlarımız içine taşınması, halkın silahlandırılması, Kars'ta milli bir irade ve milli kuvvetin kurulması" suçlarıyla İngilizlerce sorguya çekilmiş ve İstanbul'un işgalinden hemen sonra, 21 Nisan 1920 günü Üsküdar'da Nuh kuyusundaki evinde yine İngilizlerce tutuklanarak Mayıs ayında Malta Adasına götürüldü. 

Çok iyi derecede Almanca ve Fransızca bilen Şevki Paşa Malta'da boş durmamış İngilizce öğrenmiş ve derin Tarih ve Askeri bilgilerini geliştirmiştir. Dönemin meşhur Malta sürgünlerinden gazeteci A.Emin Yalman o günleri anlatırken “Çoğumuz dertli gibi dolaşır, kağıt oynayarak zaman öldürmeye çalışırdık. Şevki Paşa hiçbir zaman halinden şikayet etmedi, hiçbir oyun ve eğlencemize katılmadı ve bir dakikasını bile boşa geçirmedi, okudu okudu…” demektedir.

Gazi Mustafa Kemal'in 1921'de yaptığı tutukluların değişimi anlaşmasıyla 21 Kasım 1921'de vatana kavuşan Paşa, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından 2. Ordu Komutanlığı'na atandı. Harbiye'de Askeri Taktik ve Strateji Öğretmenliği yapması nedeniyle başta Mustafa Kemal olmak üzere Kurtuluş Savaşı'ndaki üst düzey komutanlar tarafından "Hocam" diye çağırılır, bütün komutanlar tarafından büyük saygı görürdü. Büyük Taarruz'dan önce taarruz stratejisinin belirlenmesi için yapılan toplantılarda, tedbirli ve titiz karakteri nedeniyle, taarruz planını çok riskli ve tehlikeli bulduğu için şiddetle itiraz etmiş, ancak yine de verilen emirleri, biri hariç, harfiyen yerine getirmiştir. Yerine getirmediği tek emir ise, Afyon'un ele geçirilmesinden sonra, komuta ettiği 2. Ordu'nun sol yanının ileri sürülmesidir. Yakup Şevki Paşa bu emre "kendi cephesinden çekilen olmadığı" gerekçesiyle itiraz etmiş, bunun üzerine cephe karargahı Paşa'yı atlayarak emri direk birlik komutanlarına vermiş, bu birlikler ileri harekata başlayınca Paşa da mecburen emri uygulamak zorunda kalmıştır. Büyük Taarruz'un zaferle sonuçlanması, bu planla zafer kazanılacağına pek ihtimal vermeyen Paşa'yı sadık bir Mustafa Kemal hayranı yapmıştır.9 Eylül 1922'de İzmir'in kurtuluşunun ardından komuta ettiği 2. Ordu ile beraber Çanakkale Boğazı'nda bulunan İngiliz güçlerinin kuşatılması harekatında görev almıştır.

Tarihin seyri böyle enteresan işte. Çünkü Kurtuluş Savaşının dinamosu Yakup Şevki Paşa'nın Doğu'da bıraktığı ordu ve silahlardır. Bu ordu dağıtılmış ve silahları teslim edilmiş olsaydı belki de savaş kazanılamayacaktı. Peki ya Yakup Şevki Paşa görme yetisini kaybetmese...Osmanlı ordusunun en prestijli ve saygın komutanı olarak büyük ihtimalle Milli Mücadeleyi başında olduğu orduyla o örgütleyecekti ve bugün Milli Mücadele komutanı ve Cumhuriyetin kurucusu olarak Anıtkabir'de Mustafa Kemal Atatürk yerine Yakup Şevki Atatürk yatıyor olacaktı. Mustafa Kemal Atatürk te bugün çoğunluğun Yakup Şevki Paşa'yı bildiği kadar bilinecekti. Tabii Yakup Şevki Paşa'nın askeri ve siyasi dehasının Mustafa Kemal Paşa'nınki kadar olmadığını da yaşanan olaylar açıkça gösteriyor. Bu gerçeği belirtmeden geçmeyelim.

Bir anekdot daha; Yakup Şevki Paşa Galiçya Cephesinde kazandığı zaferden sonra cephede üstün maharetlerinden dolayı Berlin’e İmparator sarayına davet edilmiş ancak sarayın kapısında Türk Bayrağı bulunmadığı gerekçesiyle saraya girmemiş ve Almanlar Türk Bayrağını asmak zorunda kalmışlardı. Galiçya'da 15.Ordu Komutanlığı sırasında gösterdiği üstün başarıdan dolayı Almanya İmparatoru 2. Wilhelm kendisine "Çivi" lakabını takmıştı. Teşekkür için cepheye gelen İmparator, kolordumuza armağan olarak bir vagon içki ve yiyecek göndermişti. Ancak sofrada içki yerine ayran, salam yerine Harput köftesi görünce çok sinirlenmişti. Bu olayı kendisine hakaret telakki ederek, Başkomutan Vekili Enver Paşa'ya baskı yapmış ve bu değerli kumandanı İstanbul'a geri aldırtmıştı. 

1939'da vefat eden Yakup Şevki Paşa önce Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi. Naaşı daha sonra Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na nakledildi.

Seni kimseler bilmese anmasa da biz biliyor ve saygıyla anıyoruz, huzur içinde uyu Yakup Şevki Paşa.

02.12.2014 TARİHİNDE TBMM'DEN GEÇEN DEĞİŞİKLİK KAPSAMINDA CMK 116.MADDE VE KUVVETLİ ŞÜPHE-MAKUL ŞÜPHE AYRIMI

Dün TBMM'den geçen CMK 116. Madde'deki değişiklikle ilgili basında ve sosyal medyada bir çok spekülatif yayın yapılmakta olup, bu tartışmaları netleştirmek amacıyla konuyu irdelemek gereği duydum.

Öncelikle meselenin detayına yani şüphe kavramını açıklamaya girmeden hukukumuzdaki Ceza muhakemesi nedir, bunu açıklamak gerekir.

Ceza Muhakemesi birbirinin devamı olacak şekilde ikiye ayrılır.

1) Birinci derece muhakeme ceza uyuşmazlığının ilk defa ele alındığı yargılamayı ifade etmektedir. Bu aşama da 2'ye ayrılır:
A) Soruşturma: Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden, iddianamenin kabulüne kadar geçen evredir.
B) Kovuşturma: İddianamenin kabulü ile başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade eder. Kovuşturma evresinde üç alt devre bulunmaktadır.
Bunlar; Duruşma hazırlığı, Duruşma ve Hüküm'dür.

2) İkinci Derece Muhakeme ise birinci derece muhakeme sonucunda verilen kararlara karşı, bunların denetimi amacıyla yürütülen yargılamaya verilen addır. İkinci derece muhakeme itiraz, istinaf ve temyiz muhakemeleridir. Bu yargılamalarda yapılacak denetim, maddi veya hukuki olabilir.
- Maddi Denetim: Uyuşmazlık konusu, olayın ve delillerin doğru değerlendirilip değerlendirilmediği, maddi bakımdan değerlendirmedir.
- Hukuki Denetim: Verilen kararın hukuka uygun olup olmadığı yönündeki değerlendirmedir.

Şüphe kavramını anlamak için yukarıda ayrımını koyduğumuz muhakeme işindeki birinci derece muhakemenin ilk adımı olan SORUŞTURMA müessesesini irdeleyelim şimdi de.

SORUŞTURMA Ceza muhakemesi kanunumuzun 160.Maddesinde tarifini bulur:
Madde 160
(1) Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hali öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar.
(2) Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adli kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını
korumakla yükümlüdür.

SORUŞTURMA'nın başlaması için ihbar veya suç varlığına dair izlenimi halini gerekli kılmış kanunumuz. İhbar veya suç varlığının izlenimi hali bir şüpheye dayanmalıdır. Bu şüpheyi anlamak bakımından şu paragrafı dikkatlerinize sunalım:

" Şüphenin varlığı veya yokluğu ile şüphe var ise kuvvet derecesi, ceza muhakemesi hukuku açısından çok önemlidir. Zira; ceza muhakemesinin varlık sebebi suç şüphesidir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda, soruşturmanın başlatılması, koruma tedbirlerine (durdurma, yakalama,gözaltı,tutuklama,adli kontrol,güvence gösterilmesi,arama,el koyma,bilgisayarlarda, bilgisayar programlarında ve kütüklerinde arama, kopyalama ve el koyma,şirket yönetimi için kayyım tayini,telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi (telefon dinlemeleri bu kapsamdadır),gizli soruşturmacı,teknik araçlarla izleme v.d.) karar verilmesi,iddianame düzenlenmesi ve iddianamenin iadesi gibi çok önemli işlemler, şüphe durumlarına göre yürütülmektedir ve sonuçlandırılmaktadır. Şüphede, soruşturma veya kovuşturma makamlarının delillere ve olgulara dayanan bir tahmini söz konusudur. Şüphenin içinde daima bir yanılma payı vardır. Yanılma payının derecesine göre şüphe; basit, makul, yeterli veya kuvvetli olarak sınıflandırılabilir."

Görüldüğü gibi C.Savcısı'nın emri altındaki kolluk (polis veya jandarma) ile birlikte soruşturmaya başlaması iki şeyin varlığı halinde mümkün olabiliyor: suçun ihbarı ya da suçun işlendiğine dair izlenim oluşması. Şüphe meselesini üst paragrafta anlatmıştık. Buna göre CMK'nın 160. maddesindeki soruşturmanın başlamasının dayanağı olan ihbar veya suç varlığının izlenimi hali BASİT ŞÜPHE'dir. Dünkü değişiklikle 06.03.2014'teki değişiklikten önceki haline geri dönen kurala göre bu basit şüphenin varlığına takdir eden -savcıya bu noktada takdir yetkisi verilmiştir- savcılık makamı soruşturmayı başlatır ve elde ettiği unsurlar (bilgi,belge,veri v.b.) MAKUL ŞÜPHE'yi karşılayan bir seviyeye ulaşırsa bu halde yazılı medya,televizyonlar ve sosyal medyada her gün tartışmasını yaptığımız "ARAMA VE EL KOYMA KORUMA TEDBİRLERİ'NİN" hayata geçirilme süreci başlar.

GÜNDEMİMİZİ İŞGAL EDEN AKP'NİN DÜN MECLİSTEN GEÇİRDİĞİ MEVZUAT DEĞİŞİKLİĞİ İŞTE TAM DA BU NOKTADADIR.

Yani bir koruma tedbiri olarak kişi hürriyetini kanunilik ilkesi çerçevesinde sınırlayan yada ihlal eden "arama ve el koyma" müessesesi için icap eden şüphe'nin derecesinin değiştirilmesi meselesini konuşuyoruz.

04.12.2004 tarihinde yürürlüğe giren, önceki kanuna göre çok daha demokratik olan ve evrensel ceza hukuku normlarıyla AİHS'ne daha uygun hale gelen Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 116. maddesinin düzenlediği "arama ve el koyma" koruma tedbirleri için MAKUL ŞÜPHE (soruşturma evresi için gerekli olan basit şüphenin bir adım ilerisi, kovuşturma yani ceza davasının açılması için gerekli olan yeterli şüphenin bir adım gerisindeki şüphe) varlığı aranmaktaydı.

Söz konusu madde şöyle idi:

"Madde 116 – (1) Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir."

Yasa Koyucu 06.03.2014 tarihinde yaptığı değişiklikle bu maddedeki MAKUL ŞÜPHE şartını KUVVETLİ ŞÜPHE olarak olarak tanzim etti ve madde şu şekilde yürürlüğe girdi:

"Madde 116 – (1) Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda somut delillere dayalı kuvvetli şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, iş yeri veya ona ait diğer yerler aranabilir."

Yasa koyucu böylece "arama ve el koyma" koruma tedbirleri için KUVVETLİ ŞÜPHE varlığını arayan maddeyi eski haline yani MAKUL ŞÜPHE varlığını arayan hale geri getirdi. Bir başka deyişle kanunun yürürlüğe girdiği tarih olan 04.12.2004'ten 06.03.2014'teki bahsi geçen değişikliğe kadarki on yıl boyunca "arama ve el koyma" için MAKUL ŞÜPHE varlığı gerekliydi. Basit şüphe varlığına dayanarak "arama ve el koyma" işlemleri yapılamazdı.06.03.2014'ten 02.12.2014'e kadarsa "arama ve el koyma" işlemleri için KUVVETLİ ŞÜPHE VARLIĞI aranmış olup tekrar edeceğimiz üzere 02.12.2014'te yani dün yapılan değişiklikle şüphenin seviyesi indirilmiş ve on sene boyunca tabi olduğumuz kurala geri dönülmüştür.

Konunun hukuki izahı budur.

On sene boyunca MAKUL ŞÜPHE'ye dayanılarak yapılan "arama ve el koyma" işlemleri hakkında şimdi vaveyla koparanlardan yeterli ses çıkmamışken, hatta ergenekon, balyoz, KCK ve özel yetkili mahkemelerde görülen diğer politik davalar ve örgüt davalarındaki bazı hukuksuzluklara sessiz kalarak bu rezaletleri zımnen onaylayanların dokuz aylık bir süreden sonra aynı düzenlemeye geri dönülmesine feryad etmeleri düşündürücüdür.

Mesele hukuk bilimine vakıf olmayanların değil ceza hukukçularının tartışması gereken bir meseledir. Zira "arama ve el koyma" koruma tedbirleri için MAKUL ŞÜPHE Mİ KUVVETLİ ŞÜPHE Mİ aranmalıdır sorusu hukuki bir problemdir.

Elbette kamuoyu meselenin siyasi tarafını derinlemesine irdelemelidir. Bu başka bir tartışmadır. Dokuz ay önce bu değişikliğin yapılmasının sebep ve amacı ile dünkü düzenlemeyle on sene boyunca yürürlükte olan kurala geri dönülmesinin sebep ve amaçlarının somut politik koşullar ve siyaset felsefesi açısından bir tartışmaya tabi tutulmasına hiç bir itirazımız olamaz. Yeter ki ağzı olan kendini hukukçu sanmasın ve kamuoyunu "diktatoryal bir düzene geçiliyor" çığlıklarıyla manipüle etmesin.

Av.Saygın Bedri Gider